William Golding – Lord of the Flies

Een klassieker, een meesterwerk … en toch had ik het nooit gelezen. Ik was bang dat ik het te gruwelijk zou vinden (al was dat misschien, zoals ik me realiseerde na het commentaar van Lethe) doordat ik het inmiddels was gaan verwarren met A Clockwork Orange), maar dat viel inderdaad mee. Terwijl er best gruwelijke dingen gebeuren, en het geheel iets Heart-of-Darknessigs heeft in de beschrijving van de jungle en de dode parachutist en het dode zwijn.
De ontwikkeling in de groep jongens, en vooral in hoofdpersoon Ralph, is overtuigend neergezet. Hoe ze aanvankelijk – precies zoals ze het (waarschijnlijk op kostschool) geleerd hebben – een soort van leefregels proberen op te stellen, en hoe ze langzamerhand verwilderen en het recht van de sterkste gaat gelden.

Ik vond overal op internet mensen die vroegen: waarom zijn er geen meisjes bij? Dat was, antwoordt Golding in de introductie van het audioboek, omdat hij niet wilde dat het over seks zou gaan, en omdat hij in een 'all male' verhaal meer een afspiegeling zag van hoe de maatschappij functioneerde.

If you land with a group of little boys they are more like scaled-down society than a group of little girls will be. Don’t ask me why and this is a terrible thing to say because I’m going to be chased from hell to breakfast by all the women who talk about equality. This is nothing to do with equality at all.

The other thing is…if they’d been little boys and little girls, we being who we are, sex would have raised its lovely head, and I didn’t want this book to be about sex. I mean sex is too trivial a thing to get in with a story like this which was about the problem of evil and the problem of how people are to live together in society, not just as lovers or man and wife …

De onvermijdelijke leesclubvraag: hoe zou het verhaal anders gegaan zijn als er meisjes bij waren?
Ik denk dat ook dan de 'stam' van Jack ontstaan zou zijn. Zo'n stam is er immers in alle maatschappijen. Ook al dragen de leden dan vaak een stropdas.

Er waren een aantal redenen waarom ik het boek toch niet zó'n enorm meesterwerk vond.
De eerste heeft te maken met geloofwaardigheid. Ik moest meteen deken aan de Tough Guide to Fantasy-land, waar de auteur zich regelmatig afvraagt waar bepaalde zaken vandaan komen, zoals voedingsmiddelen, kleding, wapens. Wie maakt die, waar groeien de grondstoffen? In een boek moet je alles kunnen verantwoorden.
De jongens houden zich vooral in leven met het eten van fruit in enorme hoeveelheden. Het fruit wordt (op bananen na) nergens bij naam genoemd. Groeit er zoveel fruit in de jungle? Weten Britse schooljongens wat ze wel of niet kunnen eten?
Ze drinken water uit halve kokosnoten. Hebben ze een bijltje of machete om die mee doormidden te hakken?
Ze zijn daar neergestort met een brandend vliegtuig. Waarom liggen er geen doden? Waarom is het hele eiland toen niet in vlammen opgegaan?
Als ze de eerste keer verse zwijnenkeutels vinden "they steamed a little." Dat lijkt me onwaarschijnlijk in die hitte.

De tweede heeft te maken met het vertelperspectief. Het is een soort alwetende-verteller-meets-camerastandpunt-vertelperspectief. Een auteur tekent op wat hij ziet, en geeft daar duiding aan, terwijl hij een andere keer dingen zegt als "he had not been very attractive, even to his mother."
De camera bevindt zich vaak op de schouders van Ralph (en zelfs in zijn gedachten), maar kan ook als een drone opstijgen en ons het neerstorten van de parachutist laten zien terwijl er niemand bij is.
Zo wordt er aan de ene kant te veel uitgelegd (het boek was m.i. veel spannender geweest als we níet hadden gezien dat wat door de jongens The Beast wordt genoemd maar een 'gewoon' lijk is).
En aan de andere kant schept het nodeloos veel afstand, wat automatisch betekent dat we minder betrokken zijn. Als het verhaal helemaal vanuit Ralph (of eventueel om en om vanuit Ralph en Jack) was geschreven, hadden we het veel meer van binnenuit meegemaakt.

SPOILER ALERT
Het laatste heeft te maken met de plot. We weten eigenlijk niet wat er precies gebeurd is. Er is sprake van een atoombom, van een evacuatie, van 'de rooien,' maar hoe de rest van de wereld er op dat moment bij ligt? Toch worden de jongens gered door een keurige marine-officier in een wit uniform met gouden knopen, en we krijgen het idee dat ze straks netjes gewassen en gestreken weer in Engeland worden afgeleverd. Dit detoneert enorm met de verwildering die daarvoor heeft plaatsgevonden.