16 – normaal

Toen ik thuiskwam, was Ma op de binnenplaats al met het eten bezig. Brood lag te garen in gloeiende as, kool met geurige kruiden stoofde in een pan op het vuur in de stookplaats. Va en Rodva waren nog aan het werk, ik hoorde de vertrouwde geluiden van beitels op steen.
Vragend keek Ma me aan. Zwijgend deed ik mijn sluier af. Ze sloeg haar hand voor haar mond, haar ogen werden groot en vochtig. Ik knielde naast haar neer, ze omhelsde me.
"Het is beter zo," fluisterde ze.
Zou ik het nu durven vragen? Ma, waarom …

Maar het hek knarste, de mannen kwamen thuis.
Rodva grinnikte: "Hèhè, eindelijk een normale zuster. Hoef ik me daar tenminste geen zorgen meer over te maken."
Va's gezicht verwrong even, heel even – maar ik zie het nog voor me alsof het gister was – in een wrede, afschuwelijke woede. Alsof wij vrouwen hem iets afgenomen hadden wat hem rechtens toekwam. Ma's arm gleed van mijn schouder en ze pakte met haar vuurvaste vingers de broodjes uit de as. Ik haalde de kookpot van het vuur, en spreidde de inhoud over de wijde schaal uit, waar al een bol geitenkaas op lag. Toen ik de schaal midden op de mat zette, was Va's gezicht weer gewoon. Hij lachte naar me en zei: "Rodva heeft gelijk. Het is voor iedereen beter. Nu kun je je rustig aan je schild wijden. Als je maar zorgt dat je uitblinkt!"

Als we van school af waren, moesten we een schild maken. De goedkeuring van je schild – door de vrouw van Hebotva - betekende dat je als vrouw volwassen was, en mocht trouwen. Je mocht er niet meer dan zeven jaar over doen. De jongens maakten een speer met een koperen punt. De punt moesten ze zelf smeden en bewerken, de schacht was van hout dat ze zelf van snijwerk en kleur moesten voorzien, of omwikkelen met draad.