DIALOOG - Heldenreis Handout 7
Functies van dialoog in een verhaal:
1. Iemands karakter duidelijk maken. Dialoog moet passen bij iemands leeftijd, generatie, opleidingsniveau, afkomst, herkomst etc. Dus niet: "Wat dolletjes!" zei de gepensioneerde houthakker.
2. Feitelijke informatie geven over de spreker. Iemand kan zeggen "Als bejaarde heb ik daar veel mee te maken..." of "Bij ons in de klas..."
3. Informatie geven over een ander personage. In plaats van: George houdt altijd het grootste stuk pizza voor zichzelf kun iemand fluisteren: "Zie je wel, hij doet het weer. Staat weer de plakjes salami te tellen voor hij de doos op tafel zet."
4. Laten zien dat mensen iets anders zeggen dan ze denken. "Wat vind je van mijn schilderijen?" "Ja, enig hoor. En lekkere wijn ook, enige galerie, ideaal, zo vlakbij de parkeergarage."
5. De plot vooruit helpen. In plaats van: ze liepen haastig naar school kunnen ze zeggen: "We moeten opschieten, Alberts wordt razend als we te laat zijn!"
6. Iets over het verleden onthullen door iemand dat te laten vertellen aan iemand anders die dat nog niet wist. "Dat is niet zijn eigen vader, nee, dat was een heel schandaal destijds..."
7. Voorafschaduwing. "Ik kan je wel vermoorden!"
8. Het thema van het verhaal aangeven. In plaats van: Ze had zich de hele dag eenzaam gevoeld kun je haar 's avonds laten zeggen "Ik heb mijn nagels gelakt. Ja, ook van mijn tenen. En de postbode liep voorbij."
9. Iets beschrijven. In plaats van op te schrijven: Het was een blauwe kast kun je iemand laten zeggen: "Ik ben dol op dat verbleekte blauw."
10. duidelijk maken dat er tijd verstreken is. In plaats van de volgende alinea te beginnen met: Drie maanden later... kun je iemand laten zeggen: "Goh, jij bent zeker de hele zomer met de boot weg geweest!"
Wie zegt wat?
Als je dialoog echt goed is, zou je geen attributies nodig hebben (zei zij, vond hij). Uit de manier van spreken moet je kunnen afleiden wie er aan het woord is. Maar de lezer wil geen zinnen moeten tellen, dus houd het overzichtelijk. Begin bij elke nieuwe spreker op een nieuwe regel.
"Zei hij" of "zei zij" zijn de meest gebruikte attributies. Omdat een geschreven tekst geen stemgeluid en mimiek bijlevert, kun je een 'regie-aanwijzing' geven. "Zei hij boos" of "zei zij zacht."
Maar eigenlijk moet je dialoog zonder kunnen. Achter "blijf daar verdomme met je poten van af" hoeft niet ook nog "zei hij boos" te staan.
Geef regie-aanwijzingen wel als de woorden in tegenspraak zijn met de manier waarop ze gezegd worden. "Ik houd van je," zei hij boos. "Blijf daar met je poten vanaf," zei zij lief.
Of breng ze over in de dialoog èn de actie. Niet: "Zal ik je koffers dragen?" vroeg hij zenuwachtig.
Wel: "Zal ik … mag ik …" Hij legde een trillende hand op een van haar koffers.
Je kunt dus een actie-zinnetje als attributie gebruiken. Hij rukte het autoportier open. "Eruit!"
Vermijd andere woorden dan "zeggen." Schreeuwen, roepen en fluisteren zijn oké, die geven een volume-aanwijzing. Maar niet "Ik weet het niet," schokschouderde hij. Of "Wat een heerlijk weertje," lachte zij. En de door WF Hermans beroemd gemaakte kritiek: "siste hij" als er in de hele dialoog geen s-klank zit. "Achter je, kijk achter je," siste hij.
Indirecte rede
Hij zei dat hij dat nooit zou doen.
Dialoog samenvatten
Om langdradigheid te voorkomen en meteen tot de kern van de scène te komen.
Na een eindeloze discussie over de weersvoorspelling en de gladheid van gister, vroeg ze: "Mag ik vandaag je auto lenen?"
Dingen om te vermijden in dialoog
1. Stop geen "expositie" (uitleg) in je dialoog. Niet: "Wat eten we vandaag?" "Ik maak tagliatelle, je weet wel, dat Italiaanse gerecht met die pastasliertjes in roomsaus waarvoor ik altijd het recept van je grootmoeder gebruik van toen zij nog in Venetië woonde."
2. Laat je personages niet preken. Het is niet aan hen om uit te leggen waar het verhaal over gaat.
3. Gebruik zo weinig mogelijk uitroeptekens. Kies gewoon de juiste woorden.
4. Schrijf geen volslagen dialect. Probeer de specifieke manier van spreken met een paar dingen duidelijk te maken.
