Dancing Fish and Ammonites

Ik heb lang niet alles van Penelope Lively gelezen. Mijn eerste kennismaking met haar was op de Schotse leesclub, we lazen Moon Tiger, en ik was meteen verkocht. Lively schrijft zo ingehouden en tegelijk zo zintuiglijk dat haar boeken onder je huid kruipen. Ze is een groot voorbeeld voor schrijvers, wat mij betreft. Ook haar korte verhalen zijn ontzaglijk leerzaam.
Het voelde als een voorrecht om haar autobiografie te lezen. Alsof je op de thee genodigd wordt door een beroemdheid. Zo schrijft ze ook, op een precieuze, Engelse toon. Het is alsof je haar hoort spreken, een tachtigjarige dame, geboren in Egypte, in de Tweede Wereldoorlog verplant naar Engeland, en op haar oude dag in Londen.
Ze vertelt over haar leven, haar jeugd. Haar herinneringen zijn interessant, en het is mooi om te zien hoe alles uit eenschrijversleven een rol speelt in de fictie.
Maar dit is geen chronologische autobiografie, zo van been there, done that.
Het is een beschouwing over oud worden en de werking van het geheugen. Hoe je handen dingen nog weten die je hoofd al lang vergeten was. (Hoe zet je een nieuw lint in een typemachine, bijvoorbeeld.) Hoe de gaten in het geheugen juist essentieel zijn. Hoe je je geen chronologische volgorde herinnert, maar momenten die in de tijd bevroren zijn.
Het is een beschouwing over lezen en schrijven, dat vond ik het mooiste hoofdstuk. Een pleidooi voor de bibliotheek if ever there was one. Omdat je daar rondzwerft, je ogen langs de planken laat glijden, en op goed geluk een boek pakt dat je aanspreekt, om de titel, de kleur, het plaatje. En juist NIET omdat je op zoek was naar iets specifieks, je aangeprezen door de commercie of door mensen die weten wat Goede Boeken zijn. Nee, je eigen keus, je eigen fascinatie, om jou te vormen tot wie je gaat worden.

Early reading is serendipitous, and rightly so. Gloriously so. Libraries favor serendipity, invite it; the roaming along a shelf, eyeing an unfamiliar name, taking this down, then that – oh, who’s this? Never heard of her – give her a go? That is where, and how, you learn affinity and rejection. You find out what you like by exploring what you do not.

Lively vertelt welke boeken haar gevormd hebben in haar jeugd. Wat het lezen van fictie voor haar betekende.

Where fiction was concerned, I had the basic needs of any fiction reader – I wanted to escape the prison of my own mind, my own experience, and discover how it may be for others, to see other people’s lives distilled through an author’s imagination.

Ze noemt de drie romans die ze mee zou nemen naar een onbewoond eiland:

And, if I had to whittle that down from a chest to a slim stash – the desert island books – there are three titles that I would pick, because, for me, they are perhaps the ones that have most elegantly demonstrated what the novel can do, when the form is pushed to its limits. And these are: Henry James’s What Maisie Knew, William Golding’s The Inheritors, Ford Madox Ford’s The Good Soldier.

Ze vertelt hoe de non-fictieboeken die ze las – veel over landschap en archeologie – hun invloed hadden op de romans die ze schreef.
Wat een zegen, een boek dat zó inspirerend is, dat ik steeds opsprong om titels en schrijvers te noteren of op te zoeken. (Zucht. Het Lijstje wordt langer en langer.)