De Val

Niet vaak heb ik een boek gelezen dat me zo lichamelijk raakte als De Val van Camus. Ik kon maar nauwelijks tien pagina's achter elkaar behappen, dan moest ik over naar Cissy van Marxveldt. Of ik was zo dodelijk vermoeid dat ik in slaap viel met het licht nog aan.
We lezen het boek voor de leesclub. Ooit heb ik wel De Pest gelezen, en herinner me vooral het gevoel dat ik iets belangrijks meemaakte door dat boek te lezen (een goed criterium om te beoordelen of een boek tot de wereldliteratuur behoort).
De Val is een dun, oud boekje, antiquarisch op de kop getikt, het schutblad vol handtekeningen ter ere van een lieve collega die met pensioen ging. Fijn cadeautje!
Het duurde een paar avonden voor ik doorhad wat er aan de hand was. Voor ik de stem herkende. Het verleden ligt dan achter me, het ligt ook in me, en alles wat eraan raakt, raakt me te diep. Hier verwoordde een fictioneel personage wat lange tijd mijn leefwereld was geweest.
Oordelen is makkelijk hoor, achteraf. Maar dit personage ging verder: hij maakte mij medeschuldig. 't En zijn de Joden niet Heer … ik was het zelf. Ik was slachtoffer, ik kon niet anders, toch? Onzin, zegt Clamence in de grauwe Hollandse mist onder de grauwe Hollandse duivenlucht: dat is de manier om jezelf schoon te praten.
Hij gaat verder dan wat ik heb meegemaakt. Want dat was onwetend, onbewust. Hij legt bloot, hij fileert, en poneert het als onontkoombaar voor iedereen. Niemand zal zich schoonwassen in zijn wereld. Als hij schuldig is, is iedereen schuldig. Hij kan niet slechter zijn dan iedereen, dus is hij beter dan iedereen. Even schuldig, weliswaar, maar eerlijker.
Ik haat hem. Ik wil het boek terugbrengen naar het antiquariaat, het omruilen voor een psychologieboek dat onderscheid maakt tussen gijzelaars en terroristen. Dat het Stockholmsyndroom als verontschuldiging aanlevert. Dat mij vrijpleit. Ik zoek wanhopig naar rechtvaardige rechters, maar Clamence heeft ze gestolen.