Een narcist wordt niet geboren maar gemaakt. Daarom zou je misschien medelijden met hem kunnen hebben. Hij is echter meester over zijn gevoelens, hij kan ze naar believen aan- en uitzetten.
Wat kenmerkt de narcist? Hij is iemand die koste wat kost een bepaald beeld van zichzelf in stand moet houden. Dat kan variëren van Meest Intelligente Werknemer, of Meest Altruïstische Persoon tot Waarste Gelovige. Dit standbeeld heeft hij voor zichzelf opgericht. Het is een beeld dat vanbinnen hol is, daarom mag het beslist niet beschadigd worden.
Om dit beeld van Briljante Kameraad in stand te houden, maakt de narcist gebruik van totalitaire technieken. Hij heeft een beperkt woorden- en zinnenrepertoire dat als een mantra wordt afgevuurd op zijn omgeving. Intelligent als hij is, weet hij precies hoe hij zijn dictatuur kan laten lijken op iets wat de omgeving zelf heeft gewenst (het bekende Stockholmsyndroom).
Natuurlijk merken zijn collega's, familieleden en kennissen wel dat zijn handelingen vaak niet overeenstemmen met zijn verkondigingen, maar gehersenspoeld als zij zijn, voeren ze zelf al het excuus aan. Hij heeft het immers zo druk met zijn Goede Werken! Bovendien is hij slim genoeg om ze af en toe een lekker botje toe te gooien: een lofprijzinkje hier, een cadeautje daar …
Hij laat zich voorstaan op zijn Hogere Kennis. Betreft die een academische graad, dan spreekt de bul voor zich. Is hij een gesjeesde student, dan is dát het bewijs van zijn intelligentie – hij wist het beter dan alle professoren bij elkaar. Hij laat zich voorstaan op zijn morele superioriteit. De mensen met wie hij ruzie heeft zijn allemaal krankzinnige gekken die zijn integriteit in twijfel trekken.
Zijn standbeeld is al op jonge leeftijd geconstrueerd. Daarom blijft hij prat gaan op prestaties uit zijn jeugd – of anders is er in zijn verleden wel een Belangrijke Gebeurtenis die Bepalend is geweest, en ontzagwekkend.
Waar hij – net als tirannen – bang voor is, is voor de woorden van anderen. Hij betrekt ieder woord op zichzelf, terwijl hij tegelijk duidelijk laat merken dat de ander van elke intelligentie of talent gespeend is. Want hij is de beste, in alles. Hij weet meer, kan meer, en is een beter mens dan wie ook. Hij kan je zo tientallen namen noemen van door hem verlosten.
Hij is doodsbang voor introspectie. Creativiteit is voor hem gevaarlijk terrein, want God verhoede dat hij de diepe afgrond in zichzelf moet aanschouwen. Psychotherapeutische behandeling is vaak moeilijk of onmogelijk, want waarom zou iemand die denkt dat hij volmaakt is, ooit in therapie gaan?
Een zeer complete website over de narcistische persoonlijkheidsstoornis is die van Sam Vaknin.
