Schrikkel schrijft:
" 'Verraderlijk,' zou een docente van de theaterschool zeggen: 'Als ik moet huilen om een stuk, vertrouw ik het niet. Dan hoeft het nog niet goed te zijn, het zegt iets over mij.' "
Kataklop kataklop, daar komt het stokpaard aan gegaloppeerd.
Want in deze uitspraak zie ik weer eens een sterk staaltje van het idee dat 'goed' een meetbare, wetenschappelijk aanwijsbare kwaliteit is. Als het ijzergehalte in spinazie, als de paardenkrachten van een auto: zo-enzoveel procent 'goed' zit er in dit boek, dit toneelstuk, dit gedicht.
Zelf vind ik er niets aan, ik vind het een dodelijk saai boek (toneelstuk, gedicht), het laat me volkomen onberoerd. Dat zegt niets, dat zegt alleen iets over mij. Het kan tegelijk een geweldig goed werk zijn. Waar is de 'goed'meter? Heeft Arjan Peters hem, of Arie Storm? Heeft Lodewick hem, of H. van Gorp, of -god verhoede- Bert Reesinck?
Zo eens per tien jaar lees ik een boek waarom ik moet huilen, van binnen of van buiten. Mijn verdriet is zo waar als het verdriet dat ik voel om een ziek familielid. Zegt dat alleen iets over mij? Moet elke instinctmatige, lichamelijke reactie op een boek gewantrouwd worden? Is alleen het dorre verstand met de ingeslepen vooroordelen om wat 'goed' is, te vertrouwen? Kan alleen de rede als graadmeter voldoen?
Zo kiezen wij dan ook onze geliefden en onze vrienden. We negeren de vlinders, we negeren het gevoel van onmiddellijk vertrouwen, of de vlugge gezamenlijke glimlach om dezelfde uitspraak. Lichamelijke reacties: bah! Gauw de 'goed'meter erbij. Hoeveel verdient hij? Wat heeft zij geleerd? Stemt hij wel op dezelfde partij als ik? Komt zij uit een fatsoenlijk milieu? Zijn ze geschikt? Welnee, ze zijn allang vertrokken.
Vogler heeft aan de derde editie van The Writer's Journey een hoofdstuk toegevoegd, getiteld the wisdom of the body. Het hoofdstuk begint met een citaat van Nietzsche waarmee ik nu eindig: "Er schuilt meer verstand in je lichaam dan in jouw beste waarheid." (Aldus Sprak Zarathoestra)
Destijds werd ik er ook heel fel van. Natuurlijk zegt het iets over jou, jouw mening over, jouw reactie op iets zegt altijd iets over jou. En het is altijd goed om iets te beredeneren, maar dat doet niets af aan het feit dat je geraakt bent door een stuk, een boek, een kunstwerk. En dat dat over een paar jaar niet meer zo kan zijn, niet omdat het kunstwerk is veranderd, maar omdat jij bent veranderd.
Waarom vind je iets mooi? Waarom je gebruik je een stijl? Op mijn opleiding was regelmatig mijn antwoord: 'Omdat ik het mooi vind.' Maar om het vakmanschap van theatermaken, van schrijven te leren is het wel van belang daar op door te gaan. Te duiden. Precies wat jij nu ook doet.
Iets raakt, iets heeft voor jou kwaliteit, iets is voor jou mooi, omdat je lichaam je niet bedriegt. Omdat kippenvel zich niet laat sturen dan alleen bij extreme kou.
Weten de docenten van de HK's het dan wel? Mijn jongste zoon zit op het Sint Joost in Breda. Laatst kwam hij teleurgesteld thuis, hij heeft de beginfase van zijn eindstuk voor dit jaar gepresenteerd. Het was afgekraakt door een docent die hij eigenlijk hoog had zitten. Het ergste was dat de betreffende docent geen inhoudelijk commentaar had gegeven met handreikingen over het waarom en richtlijnen over het hoe anders, wat je toch van een docent mag verwachten. Waarom betaal ik anders al dat collegegeld plus de rest. Alleen afbraak!!! Zoon in de put en ik mag hem er uit halen. Volgens een nichtje ook afgestudeerd in die richting is dat schering en inslag op de kunstacademisch. Driekwart van haar vriendenkring is aan een dergelijke opleiding begonnen en heeft de pijp gefrustreerd aan Maarten gegeven. Volgens haar zijn docenten op kunstopleidingen verzuurde en geflopte kunstenaars. Zelf het hogere doel nooit bereikt reageren ze zich nu af op jonge mensen die vol dromen hun opleiding binnenstromen.
Mijn zoon heb ik geadviseerd, dat hij eigenwijs zijn eigen ding blijft doen zolang ze geen zinnige kritiek hebben.
Over 100 jaar zal wel duidelijk zijn of hij iets met blijvende waarde eeft geschapen.