all art is quite useless

Natuurlijk hebben mensen geen kunst nodig. Mensen zijn scharrelvarkens: geef ze een modderpoel om in te wentelen en diep tevreden worden ze oud. Ik denk aan Animal Farm, de tekenfilm die in onze tijd nog op scholen werd vertoond. Zou je nu niet meer doen, kinderen politiek bewustzijn bijbrengen. Een bewusteloos varkentje kweekt het lekkerste spek, daar willen we geen vraagtekens bij.
Maar goed, die heerlijke modderpoel. Er zijn toch altijd varkentjes die meer willen dan een ander. Het hoogste plekje in de modderpoel, het recht om andere varkentjes hun plaats te wijzen – kortom, zo ideaal is het niet in die modderpoel.
Ik zal nooit vergeten wat ik over Roemenië te weten kwam, in de tijd van de val van Ceauşescu. We hadden op de biep waar ik werkte een schitterend fotoboek, met zwartwitfoto's van houten boerderijen in Roemenië, met een overdaad aan fijnzinnig houtsnijwerk. In de inleiding vertelde de fotograaf dat deze huizen allemaal platgebulldozerd waren, om plaats te maken voor de betonnen varkenshokken voor het menselijk vee onder een totalitair regime.
Een land dat meent dat kunst voor mensen geen levensbehoefte is, wordt een land van varkens. Propageert zelfs het varken-zijn, als het enig ware menselijke bestaan.
Alle mensen, alle volkeren, waar ook ter wereld, maken kunst. De simpelste adobe woningen worden versierd met betekenisvolle motieven, die na elke regentijd opnieuw moeten worden aangebracht. Holenmensen brachten schilderingen aan op de grotmuren.
In Afghanistan was muziek verboden, en wat hoorde je zodra dat verbod was opgeheven: zingen!
Hoe grijpen kunstwerken uit ghetto's ons niet aan, omdat ze in een voor iedereen verstaanbare taal het voor de meesten onzegbare tot uitdrukking brengen. Hoe grijpen negro spirituals ons niet aan, omdat ze ons laten meevoelen hoe de slaven leden, én waar ze hun troost in vonden.
Hoe ontroerend is het, om de grafkunst in het Egyptisch Museum op je te laten inwerken, om mee te leven en mee te sterven met medemensen van twee millennia geleden. Hoe wonderlijk is het, om de fresco's op de muren van Romeinse catacomben te zien oplichten, dat hele jonge Christendom, met die jonge, nog levende Christus zonder baard.
Hoe geniet ik dagelijks van een kleine rij bloempotten, gemaakt door kunstzinnige pottenbakkers in de jaren '50. Hoe blij word ik van het Gasunie-gebouw als ik Groningen binnenrijd.
Stel je voor hoe een land eruit gaat zien, als men collectief de mening gaat aanhangen dat kunst géén levensbehoefte is. Denk maar aan die Roemeense weeshuizen, aan de betonkolossen waar het zogenaamd aan de macht zijnde volk in een totalitair land wordt opgehokt, of ergere betonnen gebouwen waarin je ergere dingen kunt doen met mensen die als varkens beschouwd worden, omdat het geweten van de natie zorgvuldig is uitgeroeid, onder de noemer "entartete Kunst".