Aanvankelijk kon het boek me niet zo boeien. Te veel Franse merknamen en situaties, bovendien is de schrijfster zo'n 15 jaar ouder dan ik dus onze herinneringen lopen niet parallel in de zin van dat we hetzelfde meemaakten in dezelfde tijd.
Toch begon het onder mijn huid te kruipen toen ik eenmaal oud genoeg was om mee te doen. Steeds vaker dacht ik: wat als ik mijn leven ook zo zou beschrijven? Aan de hand van foto's door de tijd springen, mijn eigen herinneringen verstrengeld met de collectieve beleving?
Heel vaak dacht ik ook: wat heb ik lang verdoofd geleefd. Totaal niet gelet op wat er gaande was in het land, laat staan de wereld. Of in elk geval niet in staat het te duiden. Ik liet nog voor mij duiden, denk ik.
Heel herkenbaar zijn de etentjes met familie, waarbij altijd weer dezelfde herinneringen worden opgerakeld. De ouderwetsheid van de herinneringen ook (dat deed me denken aan Mantel, die nauwkeurige beschrijvingen van ouderwetse levensomstandigheden, met dito voorwerpen).
De stijl is afstandelijk en neutraal, ze schrijft over 'men' en 'je' en 'zij.' Dat houdt sentimentaliteit op afstand, maar ook de lezer. Aan de andere kant geeft het een objectief effect. Zij waaiert het boek voor je open en zelf kijk je – kijk ik – naar wat je herkent.
Zoals dit:
Van de transistorradio werd je blij op een manier die eerder niet bestond, blij namelijk dat je alleen was zonder het te zijn, dat je naar believen kon beschikken over het gedruis en de verscheidenheid van de wereld. (p71)
Ik kreeg mijn eerste radiootje in 1972 van oma, ze hadden het altijd meegehad met de boot, maar die werd na het overlijden van opa verkocht.
Vanaf de jaren zeventig worden ook de maatschappelijke veranderingen herkenbaar voor mij, al was ik nog een schoolmeisje terwijl zij al moeder werd. Een vrouw zonder man is als een vis zonder fiets (p103), ik zag het ergens op een muur gekalkt in Den Haag, onderweg naar de bibliotheekacademie. (Dat is ook zo leuk van dit boek, je eigen herinneringen springen als duveltjes uit doosjes.)
Langzamerhand naderen we de tijd waarin ze serieus gaat nadenken over het boek dat ze wil schrijven, het boek over haar leven.
Het zal geen herinneringsarbeid in de gebruikelijke zin zijn, gericht op het vertellen van een levensverhaal, op het afleggen van een zelfgetuigenis. Ze zal alleen in zichzelf kijken om er de wereld terug te vinden […] (p226)
Nog een paar mooie zinnen:
onze herinneringen liggen buiten ons, in een regenachtige vlaag van de tijd (p12)
Misschien is de al dan niet bestaande mogelijkheid om te bepalen hoe je op elke leeftijd, in elk jaar van je bestaan naar het verleden kijkt, wel een van de grote vragen waarmee de zelfkennis van mensen kan worden bevorderd. (p70)
In de veelheid aan begrippen die je om de oren vloog, was het steeds moeilijker een taaluiting te vinden die voor jou was, de zin die je in stilte uitspreekt om je staande te kunnen houden. (p209)
Er was geen geheugen en geen narratief […] In het koortsachtige over-en-weergepraat was er niet genoeg geduld voor verhalen. (p217)
*
PS ik heb besloten om op de dagen waarop iets anders geschreven wil worden, het feuilleton een dagje op te schorten, anders wordt het wel erg druk hier (bovendien was ik erg blij met eindelijk weer eens een recensiewaardig boek!)
Hoi Hella, een mooie bespreking met erg mooie citaten! Een goed idee om je feuilleton af en toe af te wisselen met een ander stukje. Groetjes, Erik
dankjewel Erik!
Oh ja, prachtig. Voor mij een van de mooiste boeken van vorig jaar. Ik vond het zo bijzonder. Fijn dat je er na een tijdje wel in kwam en dat je het toch mooi hebt gevonden!
Groetjes,
Wat een prachtige zinnen. Ik zet het op mijn lijstje. Helaas staat het niet hier in de bieb, anders ging het morgen nog halen. Reserveren dus en dat komt het elders vandaan.
Gelijk heb je, even pauze of je brein op iets anders zetten kan geen kwaad.
Het is echt heel apart, ben benieuwd hoe jij het zult ervaren, jij staat qua leeftijd nog weer iets dichter bij haar.