Sander Kollaard – uit het leven van een hond

Omdat we met de leesclub meedoen met de Stichting Literatuurclubs Drenthe hebben we maar 4 of 5 officiële boeken per jaar. Mooie aanleiding om de Libriswinnaar op ons eigen houtje te gaan lezen. Zonder behulpzame leeswijzer en bijbehorende vragen, in dat geval. Gelukkig zijn er tegenwoordig diverse online leesclubs, en die van De Volkskrant zette een paar mooie vragen op hun site.
Maar zelf heb ik tijdens het lezen ook veel aantekeningen gemaakt.

Even simpel het verhaal: Henk, vijftiger, IC-verpleegkundige, gescheiden, wordt wakker op een zomerse zaterdag. Hij moet eruit want hond Schurk moet uitgelaten. Beest blijkt niet echt in orde, komt het van de hitte? Onderweg haalt de bewoonster van een woonboot een bak water voor hem. Hij slobbert gulzig, maar eenmaal thuis vertrouwt Henk het toch niet en gaat met Schurk – kooikerhondje – naar de dierenarts. Diagnose: hartfalen. Henk moet de stad nog in om een cadeautje te kopen voor zijn nichtje Rosa. Later die middag gaat hij met de bus naar haar verjaardag, die dranksgewijs nogal uit de hand loopt. (Dat is lang niet alles, maar ik wil niet spoileren.)

Hoe komt het, dat zo'n eenvoudig verhaal zó prachtig is?
Allereerst door de glasheldere taal. Geen woord te veel en toch niet gewild karig-geschrapt, nergens grof of modieus, mooie vergelijkingen ("kijk maar in de oubliette van haar ogen") en zintuiglijke beschrijvingen.

Dan het bijzondere vertelperspectief. Is het de schrijver, die als verteller ons rondleidt in de Henkerigheid van Henk? Is het Henks onderbewuste dat af en toe berichten stuurt naar de Henk in het hier en nu? Is het zelfs Schurk, die zijn baasje observeert? Het is een mengeling, en die geeft juist weer hoe iemand op éen zo'n dag verschillend in het leven staat, vervloeiend, samenvloeiend met anderen, of juist weer ingeperkt ("ruw aangelijnd door een reflexmatige beleefdheid"), en heen en weer bewegend van verleden naar heden naar toekomst.

De tijd is een van de belangrijkste thema's. De zinsnede "kort aangelijnd aan de pin van het ogenblik" (Nietzsche - Over nut en nadeel van geschiedenis voor het leven) komt meerdere malen voor in het boek. Ook springt het verhaal moeiteloos naar de toekomst, tot Henks dood aan toe.
Wat is erger: herinneren of vergeten?

In het verlengde daarvan ligt het thema verhaal. "Wij zijn allemaal schimmen met verhalen bekleed spul." (spul in de zin van materie)
Henk is literatuurliefhebber, en vraagt zich bezorgd af of met het lezen er niet veel van zijn essentie in de boeken stroomt. Verhalen zijn de basale vorm van begrip en inzicht, zegt hij tegen Rosa. "Zonder verhalen zou de wereld uiteenvallen in betekenisloze onderdelen."
Geen nieuw gezichtspunt, natuurlijk, maar wel prachtig ingebed in zo'n op het oog eenvoudig verhaal.

Wat ik erg mooi vond was de uitspraak van Mia (de vrouw uit de woonboot) over de muziek van Beethoven. "Ze kan de muziek voor zich zien als een weliswaar complexe maar toch heldere ruimte, een gebouw zoals Piranesi dat had kunnen tekenen. Ze is in staat om die ruimte binnen te gaan." Ik moest meteen denken aan mijn ervaring met het pianoconcert van Mozart.

Misschien wel het belangrijkste thema is dat van de Lebensbejahung (zeg maar ja tegen het leven van je gloria je gloria joechei). "Het is niet eten en drinken dat ons in leven houdt, maar levenslust, de morele overtuiging dat het de moeite waard is, dat er waarheid en schoonheid ligt in het leven zelf, altijd en overal, maar dat het aan ons is om dat op te zoeken, te delven, als gelukszoekers, in de beste betekenis van dat woord …"

En dat sluit weer prachtig aan bij die vraag van de Volkskrant of het beroep van Henk – IC-verpleegkundige – van belang is voor het boek. Ja dus. Hij is een beroeps-in-leven-houder.