Ik had weer zo'n naar recensieboek dat ik een tegenwicht zocht en vond in Virginia Woolf. Ze blijft toch steeds terugkeren in mijn leven. Haar schrijversdagboek kocht ik al in Houston (later ben ik begonnen aan haar complete dagboeken, nadat ik was begonnen in die vuistdikke biografie van Hermione Lee en die ik nog altijd niet uit heb). Ik las A Room of One's Own heel lang geleden. Afgelopen zondag hadden ze het erover bij OVT, en onlangs schreven Simone van Saarloos en Gloria Wekker erover in De Groene.
Al die tijd had ik nog geen roman van Woolf gelezen, en ik besloot dus maar met de eerste te beginnen. Misschien wel omdat ik online tegenkwam dat die nu pas vertaald is.
Het is een roman die je mee op reis neemt. Letterlijk: het gaat over een reisgezelschap dat van Londen naar Zuid-Amerika vaart en daar een aantal maanden doorbrengt in een fictieve kustplaats. Figuurlijk: het vertelt de levensreis van Rachel Vinrace, een jonge vrouw, nog helemaal naïef en onschuldig, nauwelijks geschoold, grootgebracht bij twee oude tantes, die nu met haar oom en tante meegaat, het leven aanschouwt, verliefd wordt of misschien is het geen verliefdheid, ze weet het niet. In het verhaal is er nog een reis: een Heart-of-Darkness-achtige expeditie de rivier op, de jungle in. Een gezelschap van keurige Engelsen die allemaal anders reageren.
Het vertellen zelf is ook een reis, een expeditie om uit te vinden wat een roman allemaal kan zijn. Het begint bijna als zo'n ouderwets meisjesboek waar ik zo dol op ben, met licht satirisch getekende personages, kleine grapjes waar je echt om in de lach schiet.
[…] Each of the ladies, being after the fashion of their sex, highly trained in promoting men's talk without listening to it […]
[…] At this moment I have a nurse. She's a good woman as they go, but she's determined to make my children pray. So far, owing to great care on my part, they think of God as a kind of walrus […]
[…] The worst of coming from the upper classes," he continued, "is that one's friends are never killed in railway accidents."
Woolf schrijft zo prachtig, ik heb zoveel mooie zinnen aangestreept.
Iemand zit te lezen […] a whole procession of splendid sentences entered his capacious brow and went marching through his brain in order […]
[…] Helen saw her partner coming and rose as the moon rises […]
[…] They sat very still as if they saw a building with spaces and columns succeeding each other rising in the empty space […]
[…] her eye was caught by the line of mountains flying out energetically across the sky like the lash of a curling whip […]
Langzamerhand wordt de roman een symfonie, waarin alle personages hun eigen stem krijgen. Er is niet zozeer een alwetende verteller aan het woord, het zijn meer al die verschillende bewustzijnen die om en om om aandacht vragen. Er zijn gesprekken, gedachten, handelingen, gebeurtenissen, er worden allerlei belangrijke kwesties aan de orde gesteld. Het gaat ook in dit boek (uit 1915) al heel erg over de rol van vrouwen in de maatschappij en in de literatuur. Het gaat over het leven dat de gegoede klasse leidt: heeft het zin? Wat doen mensen eigenlijk de hele dag, wat doen ze met hun leven?
Ik moet toegeven dat ik daar soms moeilijk mijn aandacht bij kon houden, moeilijk al die mensen uit elkaar kon houden. Maar dat maakt me ook bewust van mijn eigen noties over wat een roman moet zijn en doen. Aan het eind is er nog een groot drama en dan besef ik dat ik de personages toch hebt leren kennen en zelfs liefhebben, het gaat me aan het hart wat er met ze gebeurt. Er zijn veel onafgebonden draadjes maar dat geeft niet, zo is het echte leven ook.
Nog een prachtige zin uit de introductie (van Michael Cunningham, van The Hours) die ik pas achteraf las: Woolf understood that every character about whom she wrote, even the most marginal, was visiting her novel from a novel of his or her own.
En nog iets wat aansluit bij de correspondentie in De Groene. Het viel ook mij op dat het personeel en de inheemse bewoners in het boek totaal geen gezicht krijgen. Het eten wordt door onzichtbare handen op tafel gezet. Cunningham schrijft:
She is probably most widely criticized for being class-bound – for writing convincingly, and at length, only about members of the upper classes, the people she not only knew best but liked best.
Zo kun je het als schrijver dus nooit goed doen. Als je schrijft over je eigen milieu ben je een snob, als je schrijft over personages uit andere bevolkingsgroepen ben je een culturele toe-eigenaar. Het gaat erom, denk ik, dat wat je schrijft écht is. Dat je schrijft over wat in jouw leven van levensbelang is. Dan zullen er veel mensen zijn die herkennen wat je schrijft. Er zullen ook mensen denken: wat een luxueus geneuzel zeg. Hun levensbelang ligt elders.
Ik vind het luxueuze geneuzel van een dame uit 1915 van veel groter belang dan het slachtofferige proza van een drugsverslaafde uit 2018.
Hoi Hella, fijn als je zo'n schrijver hebt waar je altijd op kunt terugvallen. De citaten zijn in ieder geval erg mooi. Ik heb van Virginia Woolf, de 2 delen "Schrijversdagboek" uit de serie Privé-domein gelezen, maar daar was ik niet zo van onder de indruk. Wel wil ik altijd nog eens "A room of one's own" lezen. Ik had de complete dagboeken in het Engels, maar die heeft Bettina van mij overgenomen, zij is een grote fan van Virginia Woolf. Groetjes, Erik
A room of one's own is wel echt de moeite waard! Die complete dagboeken zijn wel interessant maar ook zó lang en veel, ik heb ze ook nog lang niet uit.
oh virginia.. ik heb denk ik een zelfde relatie met haar werk als jij. alles dat ik tot nu toe van haar heb gelezen is zo bovengemiddeld goed.. ze was zo'n mens die meer aandacht had voor (de details van) het bestaan dan de gemiddelde schrijver. en je hebt helemaal gelijk in je laatste alinea. ik denk trouwens dat woolf zich zeer bewust was van het feit dat ze een geprivilegieerd leven leidde. aan de andere kant vergeet men nog wel eens dat ze geestelijk nogal wat te verduren heeft gehad.
dank voor de link naar de OVT-aflevering! daar ga ik nu fijn naar luisteren.
Ja, ze is echt heel bijzonder, ze observeert zó goed.
Dit klinkt bemoedigend!
Ik heb diverse latere werken van haar gelezen, maar ik heb al jaren het plan om haar romans in chronologische volgorde te gaan (her)lezen, omdat VW zo'n duidelijke ontwikkeling doormaakt (anders dan bijvoorbeeld Sylvia Townsend Warner, wier romans compleet los staan van elkaar en onderling heel verschillend zijn).
The Voyage Out was eigenlijk voor deze zomer bedoeld, maar (in sommige gevallen helaas) zijn er momenteel een hoop andere zaken die mijn aandacht opeisen.
Ik heb zowel VW's complete dagboeken als haar brieven (de 6-delige uitgave) en ik ben ooit begonnen om die naast elkaar te lezen. Dat is interessant, omdat een brief een verhelderend licht kan schijnen op iets wat ze in haar dagboek schreef, en vice versa. Voortdurend afwisselen tussen twee gebonden boeken is echter wat moeizaam, dus dit project staat ook alweer een aantal jaartjes op de backburner 🙂
Ik begin zo langzamerhand maar te accepteren dat het nooit iets wordt met zulke grote projecten, en dat ervan proeven ook genoeg kan zijn. Er is zoveel moois! Maar ik ga zeker meer romans van haar lezen. Van Sylvia Townsend Warner heb ik nog nix gelezen, welke raad jij aan?
Van de romans is mijn persoonlijke favoriet Lolly Willowes, over een vrouw die zich ontworstelt aan de verwachtingen en de druk van haar familie. Maar ik denk dat The Corner That Held Them, over het leven in een 14e-eeuws nonnenklooster, jou ook wel zal aanspreken.
Verder heeft ze veel mooie korte verhalen geschreven, bijvoorbeeld Kingdoms of Elfin, maar die bundel is waarschijnlijk lastig te vinden. Anders bijv. The Music at Long Verney.
En last but not least, haar Letters zijn verrukkelijk.
Vorig jaar las ik 'To the lighthouse' en daarna begon ik met 'Mrs. Dalloway'. Deze tweede heb ik niet meer uitgelezen. Woolf is bij uitstek een concentratiemeter voor mij. Ik vind haar schrijfstijl mooi, maar houd het niet lang vol. Het sleurt me niet mee. Wat niet wegneemt dat ik het eerste boek dat ik las een mooie ervaring vond. Wie weet ga ik deze proberen...
Ik had bij deze af en toe ook wel moeite om me te blijven concentreren. Maar het is toch heel erg de moeite waard om door te zetten.
Klopt het dat mijn reactie wel is binnengekomen? Ik krijg geen melding dat hij eerst door jou goedgekeurd moet worden.
Wat raar. Kennelijk houdt hij reacties tegen met links erin. Heb hem nu toegelaten, dankjewel!