Cherise Wolas – The Resurrection of Joan Ashby

Ik dacht dat ik een prachtige, doorwrochte literaire roman aan het lezen was, en verheugde me al op de doorwrochte bespreking die ik erover zou schrijven.
Het begon allemaal zo veelbelovend (al kon ik een sprankje argwaan niet onderdrukken omdat ook dit boek weer gesierd werd door de woorden "a stunning debut").
Het verhaal begint met een artikel uit een literair tijdschrift, waarin – na dertig jaar eindelijk – de langverwachte roman van Joan Ashby wordt aangekondigd. Zij was ooit met twee verhalenbundels een grote ster geweest, jong en mooi en internationaal beroemd. Dat er nooit een roman gekomen was, verbaasde iedereen.
Nu, dat zat zo.

Al op haar dertiende wist Joan: als ik schrijver wil zijn, moet ik niet trouwen, en geen kinderen krijgen. Enter de beroemde oogchirurg Martin Manning, liefde op het eerste gezicht. Ze beloven elkaar plechtig: het werk gaat voor en we nemen geen kinderen. Maar Joan raakt toch direct zwanger, en Martin is zo blij dat ze het kindt houdt. Zoon Daniel wordt haar zielsverwantje, hij leest op zijn vijfde al Dostojevski of zoiets, en begint op zijn zesde verhalen te schrijven over eekhoorntje Henry. Intussen wordt er een tweede zoon geboren, Eric, een onhandelbaar mormel dat wel heel goed is in computers, en op zijn dertiende al een multinationaal bedrijf sticht.

Ja, nu ik dit zo allemaal opschrijf, denk ik: mijn ogen hadden eerder open moeten gaan.
Maar het boek is aanvankelijk zo bijzonder. Het verhaal wordt regelmatig onderbroken door de schrijfsels van Joan. In het begin uit haar beroemde verhalenbundels, later uit een boek waar ze aan werkt, en een verhalenbundel waaruit ze soms voorleest aan Daniel. (Martin mag niets weten van haar schrijverij, ze wil haar schrijfzelf intact houden.) Ze schrijft bizarre, surrealistische verhalen, die heel mooi duidelijk maken hoezeer haar dagelijkslevenzelf als moeder en huisvrouw verschilt van haar schrijfzelf.
Als lezer ga je een pact aan met de schrijver: je aanvaardt dat de voorgeschotelde wereld is zoals hij is. In dit geval een tikje uitvergroot en abnormaal, maar zo overtuigend opgeschreven dat je erin meegaat.
Dit gaat goed tot op de helft van het boek. De thematiek is die van het schrijven. Over de macht van woorden, over wat je nodig hebt om te kunnen creëren, en of dat te combineren valt met het moederschap. Net als de kinderen uit huis zijn, belandt Eric in een afkickkliniek en moet moeders toch weer opdraven.

[VANAF HIER SPOILERS]
Maar dan gaat het mis. Wat we in de eerste helft al aan de weet waren gekomen, en wat ik een compositorische fout vond, was dat zoon Daniel op een gegeven moment de boeken van zijn moeder leest, en daar zo van onder de indruk raakt dat hij zijn eigen schrijverij opgeeft. Helemaal gefrustreerd en boos omdat zijn moeder hem nooit heeft verteld hoe beroemd ze was. In het gezin is hij nu de enige zonder speciaal talent. Dat leidt uiteindelijk tot "een verraad van Shakespeariaanse proporties" zo lees ik in alle besprekingen.
(Dat was trouwens nog iets wat mijn argwaan wekte: waarom kon ik in geen enkele respectabele krant (New York Times, Guardian) een recensie vinden?)

Vervolgens krijgen we een stuk dat over Daniel gaat, waarin hij het relaas van zijn mislukte leven inspreekt op de computer. Daarin krijgen we opnieuw dat geklaag over zijn beroemde moeder en zijn eigen schrijverschap. Spanningsboogtechnisch was het in elk geval een stuk beter geweest als we – net als Joan – in het duister getast hadden omtrent zijn beweegredenen. Wolas heeft trouwens toch de neiging om dingen veel te veel uit te leggen, wat dat aangaat hadden er minstens 100 bladzijden af gekund.
Op een gegeven moment vindt hij in zijn boekenkast een dun boekje: Creative Visualization van Shakti Gawain. Typisch zo'n midlife-crisis-boekje voor dames (ik heb het zelf gehad), geen boekje voor iemand die heeft geprobeerd het te maken in het zakenleven. Dat was het moment waarop ik begon te twijfelen aan het literaire gehalte van dit boek.

Achteraf dacht ik: is er soms een redacteur geweest die Wolas gevraagd heeft of ze beroemd wilde worden of rijk? Rijk natuurlijk! Nou weet je, schrijf dan zoiets als Eten, Bidden en Beminnen.
Dus Wolas stuurt Joan hop! naar India, waar zoon Eric intussen al bijna de Dalai Lama zelf is geworden en in witte kleding voor de minderbedeelden zorgt. Joan vindt zichzelf terug, gaat een boek schrijven over een Hele Rijke gescheiden kunstenares op een Hele Grote Loft in New York – Danielle Steel is er niks bij – en tenslotte ontmoet ze een Hele Leuke Nederlandse Man die alles heeft wat Martin niet had, al weten we nauwelijks wat Martin had want die was alsmaar aan het oogchirurgeren.
Kortom, wat begon als een puzzelige, doorwrochte studie van het schrijverschap, eindigt als een semi-diepzinnig, veel te lang uitgesponnen (want ook nog tig bladzijden uit die nieuwe roman die dus het boek is dat aan het begin werd aangekondigd) dertien-in-een-dozijn midlife-crisis-verhaal, en dan ook nog over iemand die superrijk, gezond en mooi is, die rustig haar hele leven door had kunnen schrijven in plaats van zo te zeiken.