Arundhati Roy – The Ministry of Utmost Happiness

Het is volbracht, ik heb het uit! Ik heb jullie al deelgenoot gemaakt van mijn leesproces (1 - 2 - 3 - 4). Omdat het zo'n boek is dat je moet veroveren, wilde ik vastleggen wat er met mij gebeurde tijdens het lezen. Achteraf denk ik: ik had het beter in een paar hele dagen kunnen lezen dan zo gefragmenteerd, want nu moest ik elke keer die moeilijke namen en woorden weer opzoeken.
En toch is dat ook deel van de interpretatie. Ik geloof dat ik nooit iets zo belangrijks heb geleerd als die les van Jo: wat doet het boek met je, en wat als de schrijver dat bewust zo gedaan heeft?
(Ook bij de reactie van René op Renger was dat weer van toepassing.)

Ik ergerde me aan de vele beschrijvingen van politieke conflicten, schrijfjuf in moppermodus: misbruik je roman niet voor boodschappen, laat de schrijver zelf niet aan het woord, voor welk lezerspubliek schrijf je dit eigenlijk, laat de lezer binnen in je huis …
Maar wat als Roy dat bewust gedaan heeft?
Boodschappen overmeesteren immers bijna alle communicatie, het is de kunst om ze te onderscheiden, en om elke keer de boodschapper te bevragen. En hoezo mag de schrijver zelf niet aan het woord? Beweer ik zelf niet dat subjectiviteit de enige objectiviteit is? Dat je alleen maar 100% zeker kunt zijn van wat je zelf vindt en beweert?
En die lezer binnenlaten in je huis: natuurlijk. Je wil gelezen worden. Maar laten we zelf niet heel veel op de drempel staan? Willen we wel weten wat er in de wereld gebeurt?

Want dat schokte mij het meest tijdens het lezen: ik weet hier NIETS van. Ja, Bhopal. Dat herinner ik me nog. Maar het paradijselijke India uit The Marigold Hotel? Ze hadden pas bij de BBC een serie – The Real Marigold Hotel - over echte oude mensen die dat gingen uitproberen, wonen in India. Alles prima, tot de gezondheidszorg aan toe. Bij Roy lees je over een ziekenhuis waar ze met twee patiënten in een bed liggen, en de minder fortuinlijken op de grond en in de gang. De meeste mensen hebben helemaal geen toegang tot gezondheidszorg.

Er is zoveel geweld, zoveel wreedheid, zoveel ellende. En de ontkenning ervan is schokkend. Een prachtig beeld daarvoor is dat van een grote fly-over in Delhi, twintig banen breed soepel wegdek. En daaronder de wriemelende duisternis van het echte leven, van al die duizenden en duizenden om wie niemand geeft.
Over zo'n land kún je alleen maar fragmentarisch schrijven. Het mooie, overzichtelijke verhaal heeft afgedaan. Ik noteerde nog ergens 'wat is de story question' van dit boek? De enige vraag die er toe doet: hoe te overleven en je menselijkheid te bewaren?

Dat is wat Anjum doet, de ene hoofdpersoon. Zij is een hijra, een vrouw in een mannenlichaam. Na een bestaan als prostitué richt zij op een oude begraafplaats in Old Delhi een gastenverblijf op voor slachtoffers van geweld en onderdrukking. Dat is ook wat S. Tillottama doet. Zij redt een baby, en probeert zo iets goed te maken voor de dood van twee andere baby's. Deze twee ontroerende verhaallijnen raken vaak ondergesneeuwd door al die verschrikkingen, maar zo gaat dat in het echte leven ook. Het echte leven daarginds. Niet het echte leven waar wij onze schrijfregeltjes op baseren.

Ach, en wat schrijft Roy nog steeds ontzaglijk mooi. De regels achterop het boek geven dat precies weer:
How to tell a shattered story?
By slowly becoming everybody.
No.
By slowly becoming everything.
Ik heb zoveel schitterende zinnen onderstreept. Haar vergelijkingen zijn als piepkleine lichtstraaltjes die heel even de duisternis draaglijk maken.