Naar aanleiding van de bespreking van Joke (en haar aanbeveling) heb ik Autumn van Ali Smith gelezen.
Het is zo'n boek dat je eigenlijk twee keer achter elkaar moet lezen om het helemaal op waarde te schatten.
Kort het verhaal: Daniel Gluck (101) ligt op sterven in een verpleeghuis. Hij slaapt en droomt, in wonderlijke scènes krijgen we iets mee van zijn geschiedenis en gedachtenwereld. Zijn vroegere buurmeisje Elisabeth (nu 32) zoekt hem regelmatig op, waarbij ze hem voorleest terwijl hij slaapt. Ze denkt terug aan wat hij voor haar betekend heeft, en ze denkt aan haar proefschrift over de Engelse pop-art kunstenares Pauline Boty.
Elisabeth geeft kunstgeschiedenis in Londen, maar nu Daniel in hetzelfde dorp ligt waar haar moeder naartoe verhuisd is, is ze vaker daar. Het is de zomer vlak na de Brexit, en in het dorp is een sterk anti-buitenlanders-sentiment opgeborreld.
Daniel is een vaderfiguur voor haar geweest, van wie ze veel leerde over kunst en literatuur. Daniel zelf heeft een zwaar leven gehad, en vrijwel niets overgehouden aan zijn talenten als liedjesschrijver en kunstverzamelaar. Hij is verliefd geweest op Pauline Boty.
Het begin van het boek vond ik ongelooflijk mooi. Heel soms heb ik dat ik buiten adem raak van een boek omdat de taal zo wonderbaarlijk is. Het is dan ook niet de 'narrative hook' die je naar binnen sleurt, maar het intense genot van de woorden en de beelden. Niet het leegvreten van een zak drop, maar het genieten van een exquise schilderijtje met verfijnde smaken op je bord.
Taal die niet alleen beelden schept en zintuiglijke ervaringen, maar die ook meteen lijntjes weeft naar Shakespeares en Ovidiussen.
Dat was Daniel die aanspoelde als Odysseus op een Ogygia (al blijken er verderop toeristen te zitten en lichamen van dode vluchtelingen te zijn aangespoeld).
Dan is er het grappige stuk over Elisabeth die een nieuw paspoort aanvraagt. Symbolische handeling, en vooral een lesje in bizarre bureaucratie.
Er komen tedere scènes over Elisabeth's jeugd, en de wonderlijke gesprekken die ze heeft met haar oude buurman. De relatie met haar moeder, aan wie je als lezer eerst een hekel krijgt, maar die gaandeweg zo verandert dat je begrip krijgt, en haar met humor kunt bezien, net als Elisabeth zelf.
En dan nog een heel lang stuk over Pauline Boty, over haar leven en werk, en wat Christine Keeler daarmee te maken heeft. Hier verloor ik mijn belangstelling. Over Daniel en Elisabeth had ik wel een heel dik boek willen lezen, doorregen met herfstige beschouwingen over het land en het landschap. Ik besef dat de schrijfster dit opzettelijk heeft gedaan. Ik word – gezien de titel – uit het verhaal gegooid als een herfstblad van een boom, dat is de macht van schrijvers. Wat ze je voortoveren is niet meer dan dat: getover.
Maar zo'n lezer ben ik niet.
Mooie bespreking. Ik denk niet dat ik het boek zal lezen, maar ik vind het lezen van de besprekingen van Joke en jou al heel erg leuk.
Groetjes,
Ja, dat vind ik ook altijd, soms is het al genoeg om ergens kennis van te nemen.
Wat ik zo leuk vind als je van iemand anders ook een bespreking leest van hetzelfde boek, is dat iedere lezer toch heel andere dingen uit hetzelfde boek naar boven haalt, of dezelfde dingen maar in een heel ander licht gezet. Ben het overigens eens met je conclusie!