Ingenieurs van de ziel by Frank Westerman
My rating: 4 of 5 stars
Dit was een fascinerend boek. Het eerste dat ik van Westerman gelezen heb, vanwege de leesclub. Ik heb nu eenmaal vaak grote moeite met non-fictie. Maar niet als het als reisboek vermomd is, als zoektocht, als de schrijver duidelijk laat uitkomen waar zijn eigen fascinatie vandaan komt, als hij de lezer aanwezig laat zijn bij de interviews zodat de informanten haast boekpersonages worden.
De ingenieurs van de ziel waren de schrijvers die van Stalin met hun grootse en meeslepende romans over de technische hoogstanden van de SovjetUnie de mensen moesten verbouwen, zoals de fysici het land moesten verbouwen (door de loop van de rivieren om te keren). De productie van zielen is belangrijker dan de productie van tanks. "De ingenieurs van de ziel gaven de nieuwe orde vorm door de wereld opnieuw te benoemen. Gewoon van voren af aan, zoals Adam in het paradijs."
De nieuwe romans moeten aansluiten bij het volk, het proletariaat komt immers het monopolie van de smaak toe. Zo'n zinnetje dat treft: gaan wij nu die kant ook niet uit? Met Halbe Zijlstra die meent dat wat het gros mooi vindt, maatgevend is voor waar het geld aan besteed moet worden? Weg met de elite?
Koran, bijbel en Dostojevski worden verboden – is de glorixpipo ook geen voorstander?
Tijdens zijn studie in Wageningen hoort Westerman van een docent de stelling dat irrigatie tot tirannie leidt. "Hoe kolossaler de waterwerken die een staatsmacht ter hand neemt, des te despotischer haar heersers." Geen twijfel mogelijk als het over Rusland gaat, of over Egypte (het waren Russen bij de Assoeandam, hebben zij ook die farao's opgehesen?) – maar denk eens aan de Hooverdam? De Deltawerken? Gaat de stelling alleen op voor oosterse despoten? Weer een voorbeeld van iets dat tot nadenken stemt.
En meteen ook de rode (blauwe) draad in het boek: de reis die Westerman onderneemt om met eigen ogen te zien wat er is geworden van de Baai van Kara Bogaz.
Uit mezelf was ik dit boek nooit gaan lezen – had er nooit van gehoord – maar nu heb ik het gevoel dat ik zoveel meer weet van zoveel meer! Mijn kennis van de Russische literatuur reikte niet verder dan Anna Karenina, Dokter Zhivago, en een dame met een hondje en een monoloog van een grootinquisiteur. Nu heb ik het gevoel dat ik met Westerman door land en tijd gereisd ben. Blijkt ook uit hoe goed hij schrijft: zintuiglijk, en van zo dichtbij mogelijk. En springerig, zodat je geen tijd krijgt om weg te suffen.
