Zomergasten met Peter Buwalda, ik had me er wel op verheugd. Een schrijver, toch, daar wil ik alles over weten. Tips en trucs, en wijze inzichten. Tenslotte zal hij niet voor niets zoveel prijzen hebben gewonnen met zijn debuut. Het feit dat ik er nix aan vond, zegt vast meer over mij.
Wat leerde Buwalda ons zoal?
Wijsheid nummer één: Echte schrijvers schrijven niet buiten.
Dat is natuurlijk onzin. Echte schrijvers schrijven overal. Iedere schrijver heeft zijn eigen ritueel, maar als het goed is, voedt hij zichzelf zo op, dat hij overal schrijven kan.
Wijsheid twee: Schrijven is 'niet leven.'
Dat is onzin. Een schrijver die niet leeft, schrijft bloedeloze boeken. Leven en schrijven beïnvloeden en bevruchten elkaar! Buwalda deed het voorkomen of hij helemaal afgesloten van de wereld aan het ploeteren was, maar later bleek dat hij onderwijl volop met zijn huisgenoten converseert. Dus waar hebben we het over.
Wijsheid drie: Een schrijver moet zichzelf eerst tot lezer opleiden.
Daar zit wat in. Een schrijver moet alles lezen wat los en vast zit, en voor zichzelf bepalen wat hij 'goed' vindt. Leren van de groten, leren wat werkt, leren wat de conventies zijn van het genre dat hij wil gaan schrijven, en hoe hij daar een originele draai aan kan geven. Voor Buwalda is het dé manier om je eigen criticus te worden. Om direct daar achteraan te beweren dat als 'men' het boek vervolgens nix vindt, hij het dus mishad. Kortom, het hele pleidooi voor de geschoolde innerlijke criticus onderuitgehaald ten gunste van de mening van de massa.
Wijsheid vier: de lezer sterft uit. Want beeldschermen en tv-series. En Het Internet. Kijk jij Internet?
Hoe kan een schrijver zo buiten de wereld staan? Hoe kan een schrijver niet inzien dat ieder tijdperk zijn eigen manier vindt om verhalen te vertellen, en dat verhalen altijd blijven, hoe dan ook? En hoe kan een schrijver beweren dat mensen steeds minder lezen terwijl er nog nooit zoveel boeken uitgegeven zijn? Hoe kan een schrijver beweren dat Het Internet niets met lezen van doen heeft, terwijl de boekenblogs en online leesclubs welig tieren?
Wijsheid vijf: show don't tell is een onzinregel. Want Proust doet zijn hele À La Recherche niets anders dan 'tellen.'
Nu hebben wij (een online leesclubje) ons voorgenomen om vanaf september Swann te gaan lezen. Op bladzij twee lees ik de volgende zin: "Ik drukte teder mijn wangen tegen de mooie wangen van het kussen die, vol en koel, als de wangen zijn van onze kindertijd." Een ongelooflijk zintuiglijke regel die wat mij betreft hét schoolvoorbeeld is van 'showen.' Ik hoefde gisteravond trouwens alleen maar aan de beroemde madeleines te denken om te weten dat het onzin was wat Buwalda beweerde.
En dan nog wat losse verbazingen mijnerzijds: hoe kan een student Nederlands pas aan het einde van zijn studie in aanraking komen met Reve (G. en K.)? Hoe is het mogelijk dat een schrijver op zijn 38e nog nóóit klassieke muziek had beluisterd?
Allemaal vragen en verbijsterlijkheden waar ik mee bleef ziten. Want Wilfried de Jong vraagt niet door, lijkt eigenlijk niets te willen weten van zijn gast, wil alleen maar naar 'het volgende fragment' en vermijdt zorgvuldig elke diepgang.
Vooral de laatste alinea geeft aan waar het aan schort...
Van Aboutaleb had ik op een gegeven moment genoeg, maar Buwalda heb ik wel helemaal uitgekeken (en Melancholia had ik ook graag - nog eens - willen zien, maar dat werd me te laat). Ik vond de fragmenten heel goed, maar net als jij was ik erg verbaasd over sommige uitspraken.
En wat je zegt over de presentator is ook waar. Ik vind het een aardige man, maar een goede Zomergast-interviewer is hij niet. Nou kan niet iedereen Van Dis of Hanneke Groenteman zijn natuurlijk, maar 't is toch jammer.
Ik heb er toch erg van genoten. Had onlangs een moeilijke discussie met mijn zoon de filmmaker en ik kon hem niet aan het verstand brengen dat er een verschil is tussen de verbeelding van woorden die plaats vindt in je hoofd tijdens lezen en de beleving van beelden als je naar een film kijkt. Bijna slaande ruzie. Tijden deze zomeravond deed Buwalda dat goed uit de doeken met name door Philip Roth er bij te halen. Ik ga mijn zoon adviseren om naar de herhaling te kijken. Ik kan het hem niet meer duiden. 45 jaar verschil.
daar ga ik over nadenken Sagita!
en nadenken kan ik alleen schrijvend http://heldenreis.nl/2015/08/teloorgang-een-essay-over-boeken-en-films
Jeetje Hella, wat een hard oordeel heb je! Dat ben ik niet van je gewend. Ik heb zojuist het laatste stuk gekeken, ik kijk altijd in gedeeltes achteraf. Ik wil ook wel wat nuanceren van de 'wijsheden' (waarom wijsheden, het zijn meningen en wel die van Buwalda) en het een beetje opnemen voor Buwalda. Het lijkt wel of je een hekel aan hem hebt 😉 Nee serieus, ik heb zelfs nog een paar dingetjes teruggekeken omdat ik er een andere beleving bij had, en die werd wel bevestigd. Misschien was je niet heel geconcentreerd aan het kijken? (twitteren tegelijk met kijken lijkt me zowiezo al heel lastig voor de concentratie).
1. Buwalda maakt een grapje als hij zegt dat echte schrijvers niet buiten schrijven, dat zegt hij er ook meteen achteraan. Hij heeft wel meer van dat soort humor. Hij zegt vervolgens dat dat voor hem in ieder geval wel geldt en ik kan me daar alles bij voorstellen. Er zijn nu eenmaal mensen die zich alleen in volstrekte afzondering goed kunnen concentreren.
2. Hij bedoelt dit op een hele specifieke manier, namelijk dat je niet je 'gewone' leven kunt leiden als je fulltime aan het schrijven bent, in zijn geval: als je je boek af moet krijgen en dus al je tijd moet stoppen in het schrijven. Tegelijkertijd zegt hij ook dat hij niet alleen kan leven, dus hij heeft wel degelijk mensen nodig en leeft daarmee, dus eet daarmee, praat daarmee. Maar een sociaal leven, dus uitgaan met vrienden, elke week je ouders bezoeken, boodschappen doen, sporten etc. kortom alles wat 'normale mensen' doen in hun normale leven, dat doet hij niet.
3. Een schrijver schrijft doorgaans om gelezen te worden. Volgens mij zegt hij dat ongeveer 20% van de lezers je boek niet goed vindt, statistisch gezien, dat is een gegeven. En dat als hij als LEZER zijn eigen boek niet goed vindt, er dan naast zit. Want als schrijver wil je schrijven wat je als lezer wilt lezen. zoiets.
4. Het gaat hier om het lezen van literatuur, niet het lezen an sich. Bovendien bedoelt hij niet dat er geen dingen OVER literatuur op internet staan, maar dat lezen OP internet iets anders is dan het lezen van een boek. Er worden misschien wel veel boeken uitgegeven, maar de boekverkopen lopen al jaren terug, dat is een gegeven (dat kun je opzoeken op....internet). De gemiddelde leeftijd van een leesclublid ligt rond de middelbare leeftijd. De gemiddelde jonge mens leest geen literatuur meer. Het lijkt misschien dat er veel blogs over boeken zijn, maar dat komt ook omdat wij er middenin zitten, waardoor we al snel denken dat het er heel veel zijn. En hoeveel daarvan gaan over literatuur?? Veel gaan over chicklit, thrillers, YA. Niks mis mee, maar de stelling ging over literatuur.
5. Het show, don't tell wordt anders bedoeld dan jij uitlegt. Hij bedoelt met 'show' het niet-talige beeld, terwijl Proust een meester is in het in beeld oproepen met taal, met vertellen. Eigenlijk zegt hij dus hetzelfde als jij.
Reve: Buwalda heeft alleen Karel in zijn laatste jaar nog niet gelezen, Gerard wel. En ik kan me voorstellen dat je niet álles kunt lezen in je opleiding en dat je een schrijver als Karel, die toch meer essayist is, dan laat liggen.
Klassieke muziek: als je het niet van huis uit meekrijgt, is het erg lastig om dat op latere leeftijd op te pakken en kies je sneller voor muziek die 'gemakkelijker' is. Zelf heb ik een soort traumatische ervaring met klassieke muziek, waarbij het voor mij altijd een beladen associatie had, ellende, dood. Zwáár. Ik ben er dus ook jarenlang met een boog omheen gelopen. Pas de laatste jaren wil ik me er wat meer in verdiepen, maar dat valt niet mee hoor. Je moet dan inderdaad met een soort gids gaan werken. Waar begin je, wat is goed, hoe hoor je dat, hoe luister je, wat wordt er uitgedrukt etc etc. Ik ben er denk ik nog jaren mee bezig om me het eigen te maken, het kost heel veel tijd.
En dan nog het laatste: er is inderdaad meer kritiek op Wilfried, dat hij niet doorvraagt. Maar de essentie van dit programma is nu juist dat de gast en zijn keuzen centraal moeten staan, het is geen kritisch interviewprogramma. De taak van Wilfried is te zorgen dat de gast zijn keuzen zo motiveert dat wij iets leren over die gast, en dat er een soort rode draad ontstaat uit al die filmpjes. Als daarbij ook nog een beetje spanning ontstaat is dat natuurlijk alleen maar mooi. Ik vind zelf dat Wilfried het prima doet, hij laat de gast de ruimte en zichzelf zijn. Zo'n gast moet daar wel drie uur zichzelf blootgeven!
Ha Joke,
dankjewel dat je zo uitgebreid de tijd hebt genomen voor een weerwoord!
Ben wel verbaasd dat je verbaasd over me bent, want juist over alles wat met schrijven te maken heeft, heb ik altijd al gepeperde meningen geuit. Juist omdat ik het zo belangrijk vind om al die (Nederlandse?) mythes over schrijven onderuit te halen. Het lijkt wel of alle schrijvers hun best doen om ze in stand te houden: schrijven is moeilijk, je kunt er niets naast doen (hoe zouden alleenstaande schrijfsters dat aanpakken?), het schrijven en lezen van Literatuur is belangwekkender en ingewikkelder dan andere boeken, en de scheidslijn daartussen is alleen bekend bij … wie? (Daarom is die lezing van Karel van het Reve ook zo goed!)
Als je ziet hoeveel jonge debutanten er zijn, denk ik niet dat het afgelopen is met de literatuur.
Natuurlijk lopen de boekverkopen terug. Ik geloof al jaren dat er een heel ander verdienmodel voor schrijvers zou moeten komen, iets in de richting van de contraprestatie van vroeger.
En show, don't tell is een vaststaand adagium uit het schrijfonderwijs, waarmee wordt bedoeld: niet meedelen dat iets zo is, maar het laten zien. Niet "hij was zenuwachtig" maar "zijn handen trilden." Als Buwalda beweert dat Proust alleen maar "vertelt" terwijl hij zo zintuiglijk laat voelen wat er gebeurt, heeft hij het werkelijk mis. Of heeft Buwalda zelf de regel verkeerd geïnterpreteerd.
Wat de klassieke muziek betreft, dat is inderdaad een kwestie van wat je meekrijgt, en van smaak. Op twitter vermaande iemand mij: "oh? Moet een schrijver dan ook alle jazzmusici kennen? En alle hiphop en metal en noem maar op?" Terecht. Ik kon het mij gewoon zo moeilijk indenken. Bij mij sluipt klassieke muziek altijd binnen in wat ik schrijf.
Over Wilfried heb ik me misschien niet goed uitgedrukt. Ik herinner mij een prachtige Zomergasten, met Connie Palmen en Maria Goos. Ze spraken met elkaar als twee vriendinnen aan de keukentafel. Ze waren aan elkaar gewaagd, er gebeurde iets fascinerends. De presentator moet uit de gast halen wat erin zit, is medeverantwoordelijk voor de diepgang van het gesprek. Anders kan hij er net zo goed tussenuit gehaald worden.
Het is niet zo dat ik me verbaas dat je een stevige mening hebt, maar wel dat ik de nuance mis. Nog even terug op Show, don't tell want ik ben denk ik ook niet duidelijk geweest:
Buwalda beweert dus (ook) dat Show, don't tell onzin is omdat dat zou betekenen dat je alleen met beeld iets (zintuiglijks) over kunt brengen. Hij toont juist aan dat Proust, terwijl hij 'tellt' (in de zin van: schrijft) juist heel beeldend is. Dus hij zegt hetzelfde als jij.
En ik denk zelf dat literatuur inderdaad belangrijker is dan lectuur (maar de scheidslijn bepalen is inderdaad lastig, het is bijna iets gevoelsmatigs) omdat literatuur iets van de diepere menselijke ervaring toevoegt, iets wezenlijks of zoals Roth zegt: bewustzijn, dat in veel andere soorten boeken niet of veel minder aanwezig is. Hetzelfde geldt overigens voor allerlei andere vormen van kunst. Het is zoals die taxichauffeur zegt over klassieke muziek: je wilt niet 'afglijden in het vulgaire' , je wilt ook niet meer zijn dan een ander, maar wel af en toe kunst tot je nemen die je in je menselijkheid raakt, anders dreig je te verzanden in oppervlakkigheid.
Ha Joke,
Over het laatste deel van je antwoord heb ik het uitgebreid in mijn volgende blogpost.
http://heldenreis.nl/2015/08/teloorgang-een-essay-over-boeken-en-films#comment-20281
En natuurlijk vind ik zelf ook dat er niveauverschril is tussen boeken. Maar Roth heeft het over The Novel in het algemeen, het gaat over fictie. En de bewustzijnsverruimende werking van literatuur werkt niet voor iemand die niet genoeg ontwikkeld is, terwijl hij door een eenvoudige streekroman misschien op dezelfde manier geraakt kan worden. Daar moet je niet op neerkijken, vind ik.
Wat show, don't tell betreft: zoals jij het interpreteert, zou tell niets anders betekenen dan "schrijven" en had Buwalda helemaal geen voorbeeld hoeven noemen. Maar het is een adagium binnen het schrijven. Je kunt schrijvend ofwel showen, dwz de lezer een zintuiglijke ervaring bieden, ofwel tellen, dwz de lezer iets meedelen alsof het een feit is. Onder telling verstaan we elk stuk tekst in een verhaal, dat geen dialoog of actie is: expositie, backstory, en uitleg van motieven.
Je zou het kunnen vertalen met "geen woorden maar daden."
Ik heb hier ook een blogpost over geschreven.
Hier staat ook een goed stuk met mooie voorbeelden.
Haha, daar ben ik ook vaak op afgefikt: Show don't tell.
Zelf kon ik Bonita Avenue niet uitlezen.
Misschien is de stelling van Philiph Roth wel de enige juiste : De Roman gaat het toch verliezen van de beeldcultuur.
The next generation gaat via een youtubekanaal; Gerard Reve,
W F Hermans en Mulisch zijn onbekenden voor de streaming
festival generation, van Landgraaf tot Lowlands.
Misschien kan het beter niet langer duren dan 27 jaar.
Ik deel je pessimistische visie niet, hoor Ronny. Er zijn nog zoveel mensen die (willen) schrijven!
Er zijn nog zoveel mensen die willen schrijven.
Klopt. Het valt mij vooral op dat dit voornamelijk
BN'ers zijn, een veilige en gewilde haven voor uitgevers.
DWDD, Jinek, Pauw, Buitenhof.
Het is een uithangbord. We spelen op safe.
Franca Treur was volgens mij de laatste succesvolle debutant
met Dorsvloer vol confetti.
(In die zin dat ze geen bekende nederlander was)