Het is een boek waar je makkelijk gek van kunt worden, The Blazing World van Siri Hustvedt, zoveel lagen en dwarsverbanden en meta-geschrijf. Ik vroeg me af of ze de achternaam van de hoofdpersoon – Harriet Burden – ook vertaald zouden hebben, en dacht toen aan Lastman, de leermeester van Rembrandt, wiens late werk ook wel aan de meester is toegeschreven. Of andersom. Dan ben je ver heen.
Harriet –Harry- Burden is een New Yorkse kunstenares, die altijd in de schaduw van haar man heeft geleefd, de invloedrijke kunsthandelaar Felix Lord. Ze heeft zijn diners verzorgd, zijn kinderen gebaard, kortom de lasten van zijn leven op zich genomen. Na zijn dood wil ze zelf voor het voetlicht treden, maar in de kunstwereld is er voor vrouwen nauwelijks belangstelling. Zo komt ze op het lumineuze idee om haar werk naar buiten te brengen onder de vlag van drie jonge, mannelijke kunstenaars, om eens te kijken of het dan wel aanslaat. Om dan uiteindelijk met een grote sliepuit de truc te onthullen.
She titled the project as a whole Maskings, and declared that it was meant not only to expose the antifemale bias of the art world, but to uncover the complex workings of human perception and how unconscious ideas about gender, race, and celebrity influence a viewer’s understanding of a given work of art.
The Blazing World heeft de vorm van een biografie die is samengesteld door ene I. V. Hess, een professor die werkt aan een boek getiteld Plural Visions and Multiple Visions, over Kierkegaard, Bakhtin en Aby Warburg, zoals hij in het voorwoord meedeelt, en waarmee hij een van de hoofdthema's van het boek benadrukt.
Hess is op het spoor van Harriet gezet door een ingezonden brief van ene Richard Brickman, die onthult hoe het werkelijk zit met de tentoonstellingen van die jonge kunstenaars.
The idea for this book was born during my first telephone conversation with Maisie Lord. Although she knew about Brickman’s letter, she was surprised to hear that its author was not the person he had purported to be, if indeed he was anyone at all. She assumed her mother had been in touch with him but knew nothing about the particulars of their connection. Harriet Burden’s artworks had all been catalogued and stored by the time I spoke to Maisie, and she had been at work on a documentary film about her mother for several years.
De biografie bestaat uit gesprekken met betrokkenen (Harriets kinderen Ethan en Maisie – What Maisie Knew, dacht ik meteen – is die I.V. Hess soms een pseudoniem van Maisie, die dezelfde truc uithaalt als haar moeder?; haar beste vriendin; haar geliefde; de kunstenaars met wie zij samenwerkte; "de Barometer," een schizofrene huisgenoot; een New-Age atelier-assistente) en de dagboeken van Harriet zelf.
Uit de dagboeken komt Harriet naar voren als een buitengewoon erudiet personage. Ze leest ontzaglijk veel, op het gebied van filosofie, psychologie, en kunst. De verbanden die zij in haar hoofd legt, worden uiteindelijk de verbanden die wij in ons hoofd leggen, dat is knap gedaan.
Tegelijk is ze monomaan gefocust op de rol van de vrouw in de (kunst)wereld, en op de thematiek van de perceptie.
Dit laatste wordt trouwens door alle personages overvloedig genoemd en onderstreept. Op een gegeven moment kantelt er tijdens het lezen iets, en denk je jahaa! Nu weten we het wel! Terwijl dat natuurlijk precies is waar Harriet tegenaan liep, haar leven lang.
Ook zijn de personages vaak spreekbuis voor wat Hustvedt zelf vindt van de (NewYorkse) kunstwereld.
She dripped with earnestness. If there’s one thing that doesn’t fly in the art world, it’s an excess of sincerity. They like their geniuses coy, cool, or drunk and fighting … aldus Oscar Case, kunstcriticus, schrijvend voor The Gothamite (= The New Yorker).
There is a pronounced tendency in all the arts to mythologize the dead, by which I mean the creation of reductive narratives to explain artists’ lives and works. Aldus Rosemary Lerner, kunstcriticus.
Making art shouldn’t be about names or about selling; it should lead you somewhere better on your path to higher understanding. Aldus Anton Tish, de eerste van de jonge kunstenaars.
Door de vorm krijgt het verhaal van Harriet Burden – een tragedie, eigenlijk, of toch niet? – iets heel authentieks, "echt-gebeurds," en de vorm illustreert ook de thematiek van de perceptie: dat iets er altijd anders uitziet, gezien door andere ogen.
Puur intellectueel beschouwd is dit een fabelachtig knap boek.
Waar het in tekortschiet, voor mijn gevoel – en het vorige boek dat ik van Hustvedt las had dat wél – is de menselijke diepgang. Ik wil veel meer weten van Harriets jeugd, en van haar zoon, die licht autistische Ethan met zijn wollen muts op, en van dochter Maisie die het leven van haar moeder voortzet met haar films. Ik zou met haar vriendin aan tafel willen zitten en alles horen. Ik zou met Bruno aan tafel willen zitten en alles horen, dichter, dichterbij. Niet de thematiek op de voorgrond maar de mens.
Mooie doorwrochte bespreking. Daar wil ik er wel meer van van jouw hand!
dankje! Vind het wel heel veel werk hoor, snap niet hoe jij dat volhoudt. Maar dit boek smeekte er gewoon om, hij had nog wel 2x zo lang gekund.