Ik vond Soerabaja een prachtig boek. Beter dan literaire non-fictie ooit kan, legde dit de geschiedenis vast van een oudtante van Pauline Slot, haar huwelijk, emigratie naar Indië, drie dochters krijgen en dan door de oorlog van haar man gescheiden raken, hij in krijgsgevangenschap richting Birmaspoorweg, zij geïnterneerd op Java.
Dus waarom er dan zo'n verteltruc aan toevoegen? Het verhaal wordt grotendeels verteld door de vrouw, en zij blikt terug vanuit een verre toekomst. Als lezer sla je aan het rekenen, ze moet nu in de negentig zijn. Kan. Ze laat af en toe doorschemeren dat haar man, die haar toch al die gruwelijke jaren trouw was gebleven, heel snel na de oorlog een ander heeft.
Als lezer vermoed je het ergste. Wordt Beppie verkracht door een Jap zodat hij haar niet terugwil? Zwicht hij toch voor de verleidingen van een oosters hoertje en loopt hij een enge ziekte op?
Nee. Het was een truc. Die aan het einde hetzelfde effect heeft als zo'n verhaal dat eindigt met 'gelukkig was het allemaal maar een droom geweest.' Je bent in één keer uit de fictionele droom wakker geschud.
En het was nergens voor nodig! Niets is immers zo'n verhaalaandrijver als de Story Question: zullen de geliefden elkaar ooit terugzien? Denk Doctor Zhivago, denk Ali en Nino, denk Sister of my Heart.
Maar verder een prachtig geschreven boek, alweer: gewone mensen vermalen door de verschrikkelijke oorlog. Helaas ook een eeuwigdurend en altijd werkend verhaalthema.
Van die truc begrijp ik niet. Vanaf de eerste pagina is duidelijk dat Bep de oorlog niet zal overleven en dat de meisjes snel na de oorlog een andere moeder krijgen.
Inderdaad een prachtig boek.