literaire non-fictie

'Heb je Sonny Boy gelezen?'
'Nee, waargebeurde verhalen trekken me niet.'
'Het is aangrijpend! Tranen met tuiten, leen het maar.'
Ik lees Sonny Boy. Ach God, denk ik. Wat vreselijk. Wat zielig. Ik blader naar het fotokatern. Ik lees door, ik wil weten hoe het afloopt. Ik heb het nog niet eens uit, als ik besef dat het niet waar is, wat ik zei. Dat dit verhaal waargebeurd is, verleent het juist extra dramatiek. Het is de vórm, die me tegenstaat.
Literaire non-fictie is navertellen. Het doet me denken aan documentaires over oorlogsgebieden of hongersnood. Dan vraag ik me altijd af hoe iemand een huilend kind kan filmen in plaats van het weg te dragen van de verschrikkingen. Van die journalist leg ik mezelf uit, dat zijn filmbeelden meer bewerkstelligen dan het redden van één kindje. Maar van de naverteller van een drama kan ik me de beweegredenen niet voorstellen.
De heer Nods was blij met het boek, omdat hij daarmee zijn ouders terugkreeg. Maar hij is de enige op de hele wereld die het met die insteek leest. Ik ervoer het als een belediging voor het verhaal. Als je zo'n dramatische geschiedenis onder de aandacht wilt brengen, moet je het dan niet in zijn best mogelijke vorm brengen? In de vorm waarmee je werkelijk laat zien, voelen, horen, ruiken, proeven wat er gebeurde?
Dit geldt niet voor alle literaire non-fictie. De geschiedenis van Jorwerd gaat over een maatschappelijk verschijnsel, dat in fictie niet per se beter tot z'n recht komt. Maar een zo persoonlijk drama, over zulke bijzondere mensen, verdient meer dan een verslaggever met een camera. Dat verdient een romancier die zich inleeft, en recht doet aan het verhaal dat deze mensen de wereld nalieten. Zoals Japin dat deed, in De Zwarte Met Het Witte Hart. Zoals Palmen dat deed, in I.M. Fictie als eerbetoon.

(oude Trouw-column)