Bij elke nieuwe lichting cursisten komt op zeker moment de vraag: wat is literatuur? Ik heb voor die gevallen inmiddels een mooie handout ontwikkeld, en ik hoop op jullie positieve bijdragen en toevoegsels. Komtie:
WAT IS LITERATUUR?
Definities die ik in de loop der jaren verzameld heb.
Literatuur =
1. creatief schrijven dat algemeen beschouwd wordt als waardevol
2. het beroep dat een schrijver uitoefent
3. geschreven werk dat gewaardeerd wordt vanwege vorm en stijl
4. geschreven werk dat bijzonder van vorm of uitdrukking is, en dat bijzondere ideeën bevat
5. geschreven werk zoals toneel, poëzie, essays en verhalen, die een blijvende artistieke waarde hebben
6. de beste uitdrukking van de beste gedachten – in geschreven vorm
7. elke tekst die het waard is om bestudeerd te worden door studenten literatuur
8. wordt gekarakteriseerd door zorgvuldig taalgebruik, zoals vindingrijke beeldspraak, grammaticaal mooie zinnen, fraaie woordkeus etc.
9. bedoeld door de schrijver om gelezen te worden op een esthetische manier
10. gesproken of geschreven werken die zich bezighouden met universele menselijke problemen
11. geschreven werken die gewone taal veranderen en verrijken
12. geschreven werken die ons bewust maken van gebruik en betekenis van taal, en die tevens gaan over eeuwige vraagstukken, zo herkend door lezers.
13. een vorm van onderzoek door middel van de verbeelding
14. heeft de macht om vragen op te roepen, nieuwe standpunten aan te reiken, begrip voor mensen te vergroten, de verbeelding te stimuleren en de geest te vernieuwen
15. een goede schrijver combineert deze drie: verhalenverteller, leraar en tovenaar. Maar het is de tovenaar die de boventoon voert en een schrijver groot maakt (Nabokov)
VRAAGTEKENS
die ik daar in de loop der jaren bij geplaatst heb.
Wie beschouwt en waardeert hier? (1,2,6)
Na hoeveel tijd begint "blijvend"? (5)
Waarom zijn er zoveel Dode Blanke Mannen in de literaire canon?
En die lezers (12)? Ook DBM's?
WAT DAN WEL?
Mooiere antwoorden die ik in de loop der jaren gevonden heb.
Literatuur helpt ons te groeien, zowel persoonlijk als intellectueel.
Literatuur helpt ons het leven en de wereld te begrijpen, in cultureel, filosofisch en religieus opzicht.
We kunnen kennisnemen van menselijke dromen en strijd in tijden en plaatsen die we anders nooit zouden kennen.
Literatuur helpt ons gevoel en meegevoel te ontwikkelen voor alle levende dingen: mensen, dieren en planten.
Literatuur laat ons zien en waarderen hoe mooi iets kan zijn dat goed geconstrueerd is.
Literatuur brengt ons begrip bij voor de waardigheid van alle menselijke doelen.
Literatuur laat ons alle verschillende emoties ervaren door interesse op te wekken, of bezorgdheid, sympathie, spanning, opwinding, spijt, angst, lachen, en hoop.
Literatuur moedigt ons aan creatieve en getalenteerde mensen te helpen die onze erkenning en steun nodig hebben.
Alles wat we lezen vormt onze doelen en waarden door ons onze identiteit duidelijk te maken, op een positieve manier door bewonderenswaardige personages, en op een negatieve manier door ons verschrikkingen te tonen.
Literatuur helpt ons een mening te vormen over gebeurtenissen zowel plaatselijk als mondiaal, en schenkt ons daardoor begrip en zelfbeschikking.
Literatuur is een van de dingen die ons vormen in het leven.
Literatuur maakt ons menselijk.
Hier wil ik wel een poging wagen. Als je een definitie wil moet je een "is gelijk aan"-teken kunnen plaatsen tussen de term en de betekenis, anders geef je enkel kenmerken, en met een zo'n kenmerk kan het begrip nooit samenvallen. Dan raak je het begrip aan zonder het in zijn geheel te zien, zoals wanneer je gevraagd wordt met een blinddoek op en een knijper op je neus een koel, glad oppervlak te betasten en te beschrijven. De beschrijving die je dan geeft kan van toepassing zijn op zowel een fluitketel als een maanraket. En wat blijkt het te zijn? Een 12e eeuws harnas.
Literatuur = de in taal gevangen verbeelding van de werkelijkheid
De definitie van Friso vind ik schitterend. Wel vraag ik me af of het alleen de verbeelding van de werkelijkheid is of het ook de verbeelding van de tegenstelling: dromen, fantasie etc kan zijn. Of moet je aannemen dat uiteindelijk alle denkbeelden ergens verankerd zijn in de werkelijkheid?
De "mooiere antwoorden" spreken mij allemaal erg aan en zijn wat mij betreft allemaal waar. Ze geven aan wat literatuur doet en waarom literatuur belangrijk is. Het lezen van literatuur verrijkt mijn leven in sommige opzichten net zoals het reizen naar verre vreemde landen dat doet.
Maar er is voor mij ook nog de vraag wat literatuur onderscheidt van lectuur, ofwel wanneer is een roman meer dan slechts hersenloos amusement? En dan kom ik op dingen als esthetiek, complexiteit, gelaagdheid, uitdaging, subtiliteit.
Virtuoos taalgebruik is daarbij zeker niet onbelangrijk, maar niet het enige. En als ik nog wat langer doordenk, realiseer ik me dat een boek om verschillende redenen "literatuur" kan zijn (i.p.v. een Dan Brown bestseller).
Disgrace van Coetzee is literatuur omdat het op subtiele wijze een keiharde mokerslag uitdeelt en je deelgenoot maakt van de dilemma's waar Zuid-Afrika voor staat, op een manier die een krantenbericht waarschijnlijk nooit zou kunnen bereiken.
The View from Castle Rock van Alice Munro is literatuur, omdat het je heel ongemerkt meesleept in de levens van onopmerkelijke mensen en het je een groot en ontroerend gevoel van verbondenheid met hen schenkt. Hoe Munro het doet, daar ben ik nog steeds niet goed achter, maar dat is misschien ook wel het ware kenmerk van kunst. Die ligt er bij voorkeur niet al te dik bovenop.
PS Leuk dat onze blogs elkaar zo aan het kruisbestuiven zijn!
citaat op heldenreis.nl vandaag:
Bijna alle middelmatige literatuur houdt zich bezig met het uitzonderlijke. Want de eenvoudige belevenissen die elke dag gebeuren zijn het moeilijkst weer te geven. Alleen grote schrijvers kunnen dit. De kleineren zijn op de grote gebeurtenissen aangewezen. Godfried Bomans
Beste Heldine,
Bestaat er dan ook middelmatige literatuur. naar mijn weten is iets literatuur of niet.
Leuk om over te praten, of is discussieren een beter literair woord?