Ik wou zo graag géén mening hebben. Omdat dat zoveel rust geeft en een vredig bestaan. Dus ik laat heel wat meninkjes opborrelen als moerasgas, ik verdiep me er verder niet in, registreer hoogstens dat de niet-eens-radar een beetje uitslaat. Maar op een gegeven moment gebeurt het te vaak, dan gaat het voelen als gewetenswroeging als ik er niks mee doe.
Zo kwam ik gister via Frederike Geerdink op het spoor van een stuk van Frontaal Naakt (die ik verder niet ken, over wie ik verder geen enkele mening heb) over de toekenning van de Joke Smit-prijs aan Gloria Wekker, dat aansloot bij de niet-eens-radartjes van de afgelopen week.
Ik retweette het dan ook (soms zijn andermans woorden genoeg om de gewetenswroeging te stillen), met wat ik altijd boven zulk soort dingen zet: "Om over na te denken." Zo van: ik gooi deze in de groep, wat vinden jullie ervan.
Nu gaat mijn betoog twee verschillende kanten uit.
De eerste is deze: zodra witten het gevoel krijgen dat ze worden aangesproken op institutioneel racisme, trekken ze een zieligheidskaart. Ofwel hun grootouders woonden nog in plaggenhutten dus hoe kunnen zij dan onderdrukkers zijn? Ofwel ze zijn nazaten van holocaustslachtoffers dus wie is er nu zielig?
Dat is een beetje als op een congres over hersenaandoeningen gaan klagen dat ze het niet over darmkanker hebben.
Iedereen met een werkend geweten weet precies of en zoja hoeveel hij zich schuldig maakt aan racisme. Ik denk dat we het allemaal doen, of we nu wit, zwart, geel, rood of pimpelpaars zijn. Waar het om gaat, is of je er naar handelt. En dan zijn de witten een stuk minder vaak slachtoffer dan de andere kleuren.
De opwinding die er nu over ontstaat is te vergelijken met de opwinding in de loop der tijd rondom vrouwenemancipatie. Gloria Wekker verwoordt het zo: Zijn het de witte mensen die kunnen beoordelen of racisme zich wel of niet voordoet in de samenleving? Of weegt de stem van degenen die het ondergaan zwaarder? Vergelijk dat nou eens met seksisme, dan laat je mannen toch ook niet zeggen: ga weg, seksisme bestaat niet? Dat oordeel is toch aan ons, vrouwen? Maar in het geval van racisme mogen witten zonder enige kennis van zaken beweren: ík weet hoe het zit.
Lees allemaal in godsnaam Beyond Power van Marilyn French, over hoe de vanzelfsprekendheden van het patriarchaat helemaal geen vanzelfsprekendheden zijn, maar een zogenaamde realiteit, verzonnen door de machthebbers.
En dat sluit weer aan bij de tweede kant van mijn betoog, namelijk dat waarin ik het 100% eens ben met Gloria Wekker, dat wetenschap die zogenaamd objectief is, altijd kijkt door het objectief van de witte man. Dat het dus veel beter is om jezelf als wetenschapper in het geding te brengen, zodat we kunnen zien op welke "realiteit" diens onderzoek gebaseerd is.
Of zoals ik het zelf ooit formuleerde: Feiten, waarheden, objectief vastgestelde omstandigheden, noem de ficties allemaal maar op, waar non-fictie zich van bedient. Die feiten zijn bij publicatie al weer verouderd of waren om te beginnen al selectief vastgesteld, die waarheden dragen de kleur van de bril van de waarnemer, objectiviteit bestaat helemaal niet.
Ik zoek nog even op mijn blog of ik nog meer van mezelf kan citeren, en kom tot mijn schrik dit stukje tegen over Zwarte Piet. Ik kan alleen maar concluderen dat mede door het werk van Gloria Wekker, door na te denken over culturele toe-eigening 1)
2) en door boeken als The Hate You Give mijn ogen zijn geopend.
Niets is belangrijker in een mensenleven dan groeiend inzicht.
Aanvulling: word (alweer op twitter) gewezen op deze speech van Toni Morrison, waarin ze onder andere zegt: It’s important, therefore, to know who the real enemy is, and to know the function, the very serious function of racism, which is distraction. It keeps you from doing your work. It keeps you explaining over and over again, your reason for being. Somebody says you have no language and so you spend 20 years proving that you do. Somebody says your head isn’t shaped properly so you have scientists working on the fact that it is. Somebody says that you have no art so you dredge that up. Somebody says that you have no kingdoms and so you dredge that up. There will always be one more thing.
Ik zoek nog even op mijn blog of ik nog meer van mezelf kan citeren, en kom tot mijn schrik dit stukje tegen over Zwarte Piet. Ik kan alleen maar concluderen dat mede door het werk van Gloria Wekker, door na te denken over culturele toe-eigening 1) 2) en door boeken als The Hate You Give mijn ogen zijn geopend.
Toch blijf ik van mening dat het racisme er door volwassenen in wordt gelegd. Ik ben het eens met de reactie van Angela op dat stukje. Als kind wist ik dat Zwarte Pieten exclusief bij Sinterklaas hoorden. Het kwam niet bij me op om bijvoorbeeld een Surinamer voor Zwarte Piet aan te zien, of om hem te vergelijken met Zwarte Piet.
Dat is ook zo, kleine kinderen zien het verschil niet. Grote kinderen nemen het over van hun ouders en beginnen zwarte kinderen voor zwarte piet uit te schelden. Groot verschil met vroeger is ook dat er toen vrijwel geen zwarte of donkere kinderen waren, tenminste van de lagere school kan ik mij er niet één herinneren.
Nee, ze zien het verschil (tussen Zwarte Piet en echte zwarte mensen) juist wel 🙂
In Amsterdam hadden we wel donkere kinderen op school, maar niet veel inderdaad.
Nee, ik bedoelde het verschil tussen zwart en wit. Een vriendin van mij las ooit een prentenboek over een zwarte en een witte familie voor aan een kleuterklas.
'Wie is de pappa van dit jongetje?' vroeg ze.
De kinderen wezen de goede pappa aan.
'Hoe zie je dat?'
'Hij heeft ook een rode trui,' was het antwoord.