mythes over schrijven (3)

rechts klikken en in nieuw venster openen om het artikel te lezen

BASED ON A TRUE STORY = GOED VERHAAL!

Reve werd voorgegaan door Aristoteles. Ik citeer:
Want de historicus en de dichter verschillen niet daarin, dat zij zich respectievelijk met en zonder metrische taal uitdrukken. Het zou immers mogelijk zijn de geschriften van Herodotus in verzen om te zetten, en het zou mét versvorm niet minder een soort geschiedbeschrijving zijn dan daarzonder, maar hierop berust het verschil, dat de één dingen verhaalt die gebeurd zijn; maar de ander, zoals ze moeten gebeuren.
(Poëtica, IX)
De werkelijkheid is daarom zo'n valkuil, omdat daar teveel dingen zonder logische oorzaak of logisch gevolg gebeuren. Het is aan de schrijver, om deze causaliteit, dit zinvolle verband, aan te brengen. Om E.M. Forster te parafraseren: 'The king died, and then the queen died,' is geschiedenis. 'The king died, and then the queen died of grief,' is fictie. Let maar eens op: films en boeken die worden aangeprezen als 'gebaseerd op ware gebeurtenissen' zijn over het algemeen niet te pruimen.
Een slechte plot is niet het enige risico van het gebruiken van de werkelijkheid. Stel dat je besloten hebt de vuile was van je familie buiten te hangen. Oom Piet wordt oom Jan maar verder wil je niet gaan in de verhulling van de realiteit. Dat betekent dus dat je je eigen verbeelding niet aan het werk zet. Wat je aan het werk zet is je herinnering, en je volstaat met wat jou is bijgebleven. Je verplaatst je niet in de lezer, die een levendig beeld voor ogen wil krijgen, sterker nog, je vergeet in feite de lezer. Alles staat jou voor de geest, en je beseft nauwelijks dat dat niet geldt voor iemand die er niet bij was.
Oom Jan was accountant, dat is het enige wat er toe doet in je verhaal, dat over verduisterde gelden gaat. Je vergeet te vertellen dat oom Jan een lange sladood was met een pafferig bleek gezicht. Je vergeet te vertellen dat hij samen met tante Tineke (Anneke?) al achtendertig jaar woonde in een huis waarvan de ramen waren dichtgeverfd. Je vertelt ons niet over zijn dromen, want die ken je niet. Je vertelt ons alleen over het schandaal dat jouw vader in een kwaad daglicht plaatste, en hem frustreerde, en jou deed slaan. Zielig! Maar een waardeloos verhaal. Cliché. Dertien in een dozijn.
Of misschien was oom Jan wel een meester-verduisteraar. Niemand had het ooit achter hem gezocht, en zomaar opeens, boem! twee ton achterover gedrukt. Als je dit in je boek zomaar laat gebeuren, zal de lezer – net als de roddelaar in de straat – ongelovig zijn hoofd schudden. Niets in het karakter van die keurige man heeft ooit aanleiding gegeven om iets dergelijks te vermoeden, en dus komt de werkelijkheid totaal ongeloofwaardig over. 'Echt gebeurd' is geen excuus!
De werkelijkheid staat jou te duidelijk voor ogen, en dan vergeet je ons iets voor ogen te toveren. Natuurlijk put je uit je eigen leven. Het uiterlijk van oom Jan, de accountant van je neef, het dichtgeverfde huis aan de overkant, je eigen frustratie over geldgebrek – die voeg je samen tot een spannend verhaal. Dat is de enige taak die je als fictieschrijver hebt: een spannend verhaal schrijven, in welke betekenis dan ook.